Powołanie na stanowisko sędziego po zmianach wprowadzonych ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw jest obarczone co najmniej istotną wadą prawną.
Krajowa Rada Sądownictwa na skutek opisanych zmian utraciła walor niezależnego organu władzy sądowniczej, o którym mowa w Konstytucji RP. Przepis art. 9a ustawy nowelizującej stanowi przełamanie zasady rozdziału władzy sądowniczej. („Art. 9a. 1. Sejm wybiera spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych piętnastu członków Rady na wspólną czteroletnią kadencję).
Odebranie władzy sądowniczej uprawnienia do wyboru sędziów pełniących funkcję członków KRS i przekazania go władzy ustawodawczej prowadzi do niedopuszczalnej ingerencji władzy wykonawczej w zarządzanie wymiarem sprawiedliwości, a w konsekwencji do naruszenia art. 10 Konstytucji RP w związku z art. 173 Konstytucji RP oraz art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP.
Istotnym naruszeniem ustawy nowelizującej z dnia 8 grudnia 2017 roku jest naruszenie zasady kadencyjności dotychczasowego składu KRS.
Ustawodawca nowelizacją z dnia 8 grudnia 2017 roku dopuścił się bezprawnej ingerencji poprzez odwołanie przed upływem kadencji dotychczasowych członków KRS („art. 6. Mandat członków Krajowej Rady Sądownictwa, o których mowa w art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wybranych na podstawie przepisów dotychczasowych, trwa do dnia poprzedzającego rozpoczęcie kadencji nowych członków Krajowej Rady Sądownictwa, nie dłużej jednak niż przez 90 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że ustał wcześniej w związku z upływem kadencji”).
Zgodnie z art. 187 ust. 3 Konstytucji RP, kadencja członków KRS trwa 4 lata. Należy podkreślić, że art. 187 ust. 4 Konstytucji RP stanowiący, że „ustrój, zakres działania i tryb pracy KRS oraz sposób wyboru jej członków, określa ustawa” nie upoważnia ustawodawcy zwykłego do przerwania konstytucyjnie określonej kadencji wybranych członków Rady.
W konsekwencji należy odnieść się do uchwały SN z dnia 23 stycznia 2020 roku, sygnatura akt: BSA I-4110-1/20, mającej moc zasady prawa. Opisana uchwała SN w sposób bezpośredni wskazuje, iż udział sędziego powołanego w opisanej procedurze implikuje nieważność postępowania zarówno w ramach procedury karnej i cywilnej:
– „Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3)”,
– „Nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.”
Wprowadzona procedura „testu niezawisłości” w art. 5a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych okazała się niewystarczająca i obarczona istotną wadą.
W konsekwencji celowe jest posłużenie się wnioskiem o wyłączenie sędziego w trybie art. 49 § 1 K.p.c. lub art. 48 § 1 pkt 1 K.p.c. jako element realizacji prawa do Sądu w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W tym zakresie kancelaria rekomenduje rozważenie możliwości złożenia wniosku o wyłączenie w przypadku wylosowania do rozpoznania skargi kasacyjnej sędziego powołanego po opisywanych zmianach. Powyższe daje się uzasadnić nie tylko indywidualną obawą o stosunek tak powołanego sędziego do ewentualnie wskazanych zarzutów odnoszących się zarówno do obrazy prawa międzynarodowego oraz przepisów Konstytucji RP, ale także trwałością i pewnością orzeczenia.
Zgodnie z prawem do Sądu opisanego m.in. w art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności każdy podsądny ma prawo oczekiwać od państwa zagwarantowanie prawa do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym. Wadliwości systemowe powstałe po ustawie nowelizującej z dnia 8 grudnia 2017 roku nie mogą obciążać podsądnych, oczekujących od państwa jako takiego sprawiedliwego rozstrzygnięcia przez niebudzący wątpliwości sąd. Wyrok wydany w składzie sędziego powołanego na skutek rekomendacji KRS ukształtowanej po opisywanych zmianach w przyszłości może być wzruszany, co w istotny sposób narusza zaufanie obywatela do państwa oraz tworzonego przez nie prawa.
Przechodząc do rozpoznawanych przed Sądem Najwyższym skarg kasacyjnych sporządzanych w naszej kancelarii należy zauważyć także na istotne trudności w rozpoznawaniu wniosków na o wyłączenie. Na gruncie spraw rozpoznawanych przed Sądem Najwyższym istnieje problematyka działalności Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Uchwała trzech połączonych izb SN z dnia 23 stycznia 2020 roku, BSA I-4110-1/20 z reguły nie jest sankcjonowana przez opisaną izbę.
Wprowadzony art. 26 ust. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, przekazujący do właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych rozpoznawanie wniosków lub oświadczeń dotyczących wyłączenia sędziego, implikuje aktywność opisanej izby w związku z wniesionym wnioskami o wyłączenie. Przepis w naszej ocenie ma charakter niekonstytucyjny, dlatego w tym zakresie należy każdorazowo domagać się rozpoznania wniosku przez izbę, w której rozpoznawana jest skarga kasacyjna.
Co istotne wnioski o wyłączenie niejednokrotnie spotykają się z pismami informacyjnymi od Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w przedmiocie pozostawienia wniosków bez dalszych czynności z uwagi na treści uchwały SN z dnia 10 października 2024 roku, sygnatura akt: III CZP 44/23. Opisana uchwała SN stanowi, iż wnioski o wyłączenie oparte na okolicznościach towarzyszących powołaniu tego sędziego nie wywołują skutków prawnych.
W tym zakresie Kancelaria oraz przeważająca część sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Sądu Najwyższego stoją na stanowisku, iż uchwała SN z dnia 23 stycznia 2020 roku ma charakter wiążący i wnioski o wyłączenie należy rozpatrywać. Problem uchwały SN z dnia 10 października 2024 roku dotyczy sposobu podjęcia oraz składu rozpoznającego sprawę. Otóż w całości sędziowie podpisani pod uchwałą SN w sprawie III CZP 44/23 to sędziowie powołani z rekomendacji KRS po opisywanych zmianach z dnia 8 grudnia 2017 roku, co stanowi istotne zaprzeczenie zasadzie „nikt nie jest sędzią we własnej sprawie”.
Opisana Izba nie jest nie jest sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w świetle art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii Europejskiej jak wskazuje wyrok TSUE z dnia 21 grudnia 2023 roku, C 718/21.
Pomimo powyższego, każdorazowo w przypadku wnoszenia przed SN wniosków o wyłączenie są wszczynane postępowania rozpoznające wnioski o wyłączenie.
Nasi prawnicy stoją na stanowisku, iż rozstrzygnięcia Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych są bezskuteczne i należy traktować je jako nieistniejące, domagając się rozpoznania przez rozpoznającą skargę kasacyjną izbę Sądu Najwyższego.
W naszej ocenie Sąd Najwyższy w żadnym stopniu nie jest związany wyrokiem TK z dnia 20 kwietnia 2020 roku, sygnatura akt U 2/20.
Analogicznie błędne jest powoływanie się na inne orzeczenie TK z dnia 23 lutego 2022 roku, sygnatura akt P 10/19. Co istotne opisany wyrok zapadł w nieprawidłowym składzie osobowym, dlatego należy traktować opisane orzeczenie co najmniej jako iudicum non existens. Ponadto TK wykroczył w sposób diametralny poza swoje kompetencje, oceniając nie akty prawne orzeczenia Sądu Najwyższego, dlatego nie można uznać za skuteczną w przestrzeni prawnej opisane orzeczenie TK.
W tym zakresie należy wyjaśnić, iż obecna impotencja orzecznicza Trybunału Konstytucyjnego jest spowodowana tym, iż w miejsce prawidłowo wybranych sędziów TK przez Sejm VII kadencji prezydent zaprzysiągł Henryka Ciocha, Lecha Morawskiego i Mariusza Muszyńskiego. Na miejsce Henryka Ciocha i Lecha Morawskiego w 2017 roku Sejm wybrał Jarosława Wyrembaka i Justyna Piskorskiego. Dlatego należy przyjąć, iż sędziowie TK Muszyński, Wyrembak, Piskorski zostali powołani na miejsca już zajęte przez prawidłowo powołanych sędziów Hausera, Ślebzaka i Jakubeckiego. Tymczasem w wydaniu opisanego orzeczenia brał udział Mariusz Muszyński i Justyn Piskorski.
Nie bez znaczenia jest także sama uchwała Sejmu z dnia 6 marca 2024 roku w sprawie usunięcia skutków kryzysu konstytucyjnego lat 2015–2023 jako istotna wskazówka interpretacyjna woli racjonalnego w przypisanych mu ocenach ustawodawcy.
Mając na względzie powyższe, niewątpliwie aktualna sytuacja związana ze skutkami nowelizacji z dnia 8 grudnia 2017 roku implikuje brak zagwarantowania prawa do Sądu podsądnym w rozpoznawanych sprawach w przypadku wylosowania do składu orzekającego sędziego powołanego na urząd na skutek rekomendacji KRS ukształtowanej po zmianach nowelizacji z dnia 8 grudnia 2017 roku.
Aktualnie możliwe jest wyłącznie wnoszenie wniosków o wyłączenie, które jednak nie zawsze są skuteczne (choćby z uwagi, iż zawsze do rozpoznania wniosku o wyłączenie może zostać wylosowany sędzia, który sam został powołany już na gruncie zasad obowiązujących po nowelizacji z dnia 8 grudnia 2017 roku). Dlatego tak istotna jest aktywność pełnomocnika w sprawach przed Sądem Najwyższym.
Kancelaria w prowadzonych sprawach każdorazowo, w przypadku wyznaczenia sędziego powołanego z rekomendacji KRS ukształtowanej na mocy wspominanej nowelizacji, składa wnioski o wyłączenie. Niejednokrotnie w stosunku do tego samego sędziego konieczne jest ponawianie wniosków o wyłączenie celem faktycznego przekazania wniosku sędziemu SN Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie powołanego z rekomendacji KRS ukształtowanej w wyniku zmian.
Trzeba także pamiętać, iż same wnioski o wyłączenie są niejednokrotnie rozpatrywane przez sędziów, wobec których aktualne są wszystkie zarzuty dotyczące powołań na mocy nowelizacji z dnia 8 grudnia 2017 roku. Powyższe implikuje konieczność wnioskowania o wyłączenie także na etapie rozpoznawania wniosków o wyłączenie.
Co istotne także ważne jest kontrolowanie czy wszczęta odrębne postępowanie na skutek wniosku o wyłączenie przez Izbą Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z uwagi na możliwość, iż opisana izba jest w fizycznym posiadaniu wniosku oraz akt sprawy, co niezwykle utrudnia rozpoznanie wniosku o wyłączenie. Dlatego ważne jest bieżące zachowanie kontaktu z wydziałem Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego.
Zapraszamy do lektury. Redakcja BM RP.
