Obszerny fragment uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, z krótkim komentarzem. Rzecznika Zespołu Prawnego BM RP- Ireneusza Wojewody.

By | 22 marca 2023

Sąd Apelacyjny w Białymstoku o ograniczeniu możliwości zmiany decyzji emerytalnej (z uzasadnienia wyroku z dnia 14 kwietnia 2022 roku, sygn. akt III AUa 1478/21, publ.POSP):

[…].zasada ochrony praw nabytych nie ma zastosowania do praw nabytych niesłusznie lub niegodziwie, a także praw niemających oparcia w założeniach obowiązującego w dacie orzekania porządku konstytucyjnego.”

Pozytywny wynik postępowania kwalifikacyjnego nie oznacza aprobaty dla pełnienia służby w byłej komunistycznej tajnej policji politycznej i nie przekreśla faktu, iż zainteresowani funkcjonariusze odbywali służbę w tej instytucji dobrowolnie. Wszyscy funkcjonariusze zostali potraktowani dokładnie tak samo i częściowo pozbawieni świadczeń emerytalnych na tej samej podstawie, iż odbywali służbę w instytucji, która w przedmiotowym okresie była zaangażowana w działania godne potępienia. Ich służba po dacie granicznej, jaką był rok 1990, na rzecz demokratycznej Polski nie była traktowana w sposób dyskryminujący, ponieważ pomimo swojej przeszłości nabyli oni te same prawa emerytalne co inni.

Konkluzje z orzeczenia ETPCz w sprawie C. przeciwko Polsce:

1) każda ingerencja władzy publicznej w poszanowanie mienia powinna być zgodna z prawem i musi służyć słusznemu celowi (§ 131);

2) pojęcie „interesu publicznego” jest obszerne, a margines oceny dostępny dla ustawodawcy przy realizowaniu polityki społeczno-gospodarczej powinien być szeroki, Trybunał szanuje osąd ustawodawcy co do tego, co leży „w interesie publicznym”, o ile osąd ten nie jest wyraźnie pozbawiony rozsądnych podstaw (§ 133),

3) istnieje właściwe zachowanie proporcji pomiędzy użytymi środkami, a celem, który ma być osiągnięty środkami stosowanymi przez państwo („sprawiedliwa równowaga” musi zostać osiągnięta pomiędzy żądaniami wynikającymi z powszechnego interesu społeczności, a wymogami związanymi z ochroną podstawowych praw jednostki). W szczególności Trybunał musi ustalić, czy z powodu ingerencji państwa osoba zainteresowana musiała ponieść nieproporcjonalny i nadmierny ciężar (§ 136);

4) całkowite pozbawienie uprawnień, powodujące utratę środków utrzymania, w zasadzie stanowiłoby naruszenie prawa własności, natomiast nie byłoby nim zastosowanie właściwej i współmiernej obniżki (§ 137);

5) nie da się wyznaczyć określonych ram czasowych, ani tempa sfinalizowania restrukturyzacji ustroju politycznego oraz systemu prawnego i społecznego (§ 143);

6) ustawodawca ma prawo zlikwidować przywileje finansowe o charakterze politycznym, przyznane byłym funkcjonariuszom przez reżimy totalitarne (§ 138). W ocenie Sądu Apelacyjnego jakkolwiek nie da się określić ram czasowych ani tempa restrukturyzacji państwa (§ 143 C. przeciwko Polsce), tym niemniej czas w sprawie ma znaczenie. Ma przecież znaczenie także w sytuacji złej wiary, a nawet popełnienia zbrodni . Czas utrwala przekonanie, że stan faktyczny, czy też prawny wynikających ze stanowczego formalnego wypowiedzenia kompetentnego organu jest niezmienny,nieodwołalny. Uznaje się, że taka sytuacja po pewnym czasie może podlegać ochronie. Dlatego też, w ocenie Sądu Apelacyjnego, zmniejszenie świadczenia po tak długim okresie, musi być umotywowane szczególnie istotnymi względami. Zwrócić należy uwagę, że według interpretacji art. 13b ustawy z 1994 r. dokonanej przez Sąd Najwyższy w uchwale III UZP 1/20, negatywne skutki dla świadczeniobiorców może wywołać służba specyficznie kwalifikowana, czyli „służba na rzecz totalitarnego państwa”. Jest to istotna różnica w porównaniu do regulacji wprowadzonej ustawą z 2009 r. Ten sposób kwalifikacji poprzez odniesienie się do szczególnie negatywnie ocenianych działań naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka, uprawnia do wyróżnienia pewnej kategorii funkcjonariuszy, którym można obniżyć świadczenie nawet po tak długim czasie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego biorąc pod uwagę: wiek wnioskodawcy (77 lat), okres otrzymywania świadczenia przed zmniejszeniem (28 lat), zmniejszenie świadczenia po 27 latach od czasu tak zwanej transformacji ustrojowej, wysokość dotychczas otrzymywanego świadczenia, należy uznać, że zmniejszenie świadczenia nie prowadziłoby do „sprawiedliwej równowagi” między interesem społecznym, a wymogami związanymi z ochroną podstawowych praw jednostki, a w konsekwencji naruszałoby art. 1 Protokołu nr (…).

Dlatego też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w wyroku.”

Powyższy wyrok jest korzystny dla ubezpieczonego, gdyż zmienia zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku, który oddalił odwołania od zaskarżonych decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i przyznaje prawo do emerytury i renty policyjnej w wysokości tych świadczeń sprzed dnia 1 października 2017 r. Jednakże, jak się wydaje, uszło uwadze sądu odwoławczego, że art. 2 ust. 1 i 2 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2016 roku stanowi jedynie podstawę do wszczęcia stosownego postępowania. Ograniczenie w czasie możliwości zmiany na niekorzyść decyzji emerytalno- rentowych znajduje uzasadnienie w przepisach Konstytucji RP oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Ograniczenie to ma charakter powszechny i gwarancyjno-ochronny.

Zapraszamy do lektury i dyskusji. Pozdrawiamy. Redakcja BM RP.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.