Zapraszamy do lektury artykułu Ireneusza Wojewody:
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 17 maja 2023 roku, sygn. akt I USKP 63/22, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi (korzystny dla odwołującej się) i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. Zaskakujące w tej sprawie jest to, że wyrokiem sądu pierwszej instancji odwołującej się przywrócono świadczenie w wysokości sprzed 1 października 2017 roku z uwagi na to, iż nie pełniła służby na rzecz totalitarnego państwa zgodnie z wykładnią prawa przedstawioną w uchwale Sądu Najwyższego z 16 września 2020 roku (III UZP 1/20), a sąd drugiej instancji oddalił apelację Dyrektora ZER podkreślając, że w przedmiotowej sprawie organ rentowy, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu, nie przedstawił – poza samą informacją IPN – dowodów na przestępczą działalność ubezpieczonej, ani nie dokonano oceny jej indywidualnych czynów przez ich weryfikację pod kątem naruszania podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu, wobec czego obniżenie świadczenia nie jest uzasadnione, a Sąd Najwyższy nie zarzuca skarżącej pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa.
Powodem wydania takiego wyroku nie była rozbieżność w ocenie służby odwołującej się, jako służby na rzecz totalitarnego państwa. Sąd Najwyższy zważył, że: „ Z ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd pierwszej instancji i przejętych przez Sąd drugiej instancji wynika, że sporny okres, wynikający z informacji o przebiegu służby przypada od 1 lipca 1983 r. do 31 lipca 1990 r. i zakwalifikowany został przez Instytut Pamięci Narodowej jako służba na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Sąd ustalił natomiast, że U.S. od 1 grudnia 1974 r. pełniła służbę w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w K. na stanowisku referenta w Inspektoracie Operacyjnym, a potem w ZOMO jako referent ewidencji. Następnie pełniła służbę w Policji do 15 lutego 2006 r. Oznacza to, że Sądy obu instancji zastosowały (w rzeczywistości odmówiły zastosowania) przepisy prawa materialnego (art. 15c ust. 1-3 w związku z art. 13b – skarżący wskazuje na jego pkt 5 lit. d tiret trzecie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) do nieustalonego stanu faktycznego.
Zastosowanie przepisów prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego oznacza wadliwą subsumcję tego stanu do zawartych w nich norm prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia kasacyjny zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 393/13, LEX nr 1475166 i powołane w nim orzeczenia).”
(źródło: https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/I%20USKP%2063-22.pdf)
Po prostu z tzw. informacji IPN w żaden sposób nie wynika w jakiej konkretnie instytucji wymienionej w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej skarżąca pełniła służbę. Nie ustalił tego organ emerytalny ani sądy pierwszej i drugiej instancji. Wprawdzie Sąd Najwyższy w przywołanym orzeczeniu nie odnosi się do postępowania przed organem emerytalnym, ale wydaje się oczywiste, że wydanie decyzji obniżającej świadczenie, tj. zastosowanie prawa materialnego, bez ustalenia stanu faktycznego oznacza wadliwą subsumcję tego stanu do zawartych w nich norm prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie. W przypadku zmiany lub uchylenia takiej decyzji przez sąd ubezpieczeń społecznych, po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego, możemy mówić o odpowiedzialności organu za wydanie wadliwej decyzji i naruszeniu prawa materialnego.
Jednocześnie należy zauważyć, że podstawa prawna decyzji powinna zostać powołana dokładnie, ze wskazaniem mających zastosowanie w tej sprawie przepisów prawa materialnego i formalnego oraz z podaniem źródeł ich publikacji. W sytuacji, gdy dany artykuł dzieli się na kilka ustępów, podzielonych również na litery, tiret, to brak wskazania który z ustępów tego przepisu znajduje zastosowanie w danej sprawie, narusza wymóg dokładnego podania podstawy prawnej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 października 2007 r., sygn. II GSK 177/07).
Pozdrawiamy. Redakcja BM RP.
