Dziękujemy Irku za aktywność i jak zawsze prosimy o więcej.
Zapraszamy do lektury:
Po wygraniu sprawy o policyjną emeryturę lub rentę, którą obniżono bezprawnie na podstawie ustawy represyjnej, emerytowany funkcjonariusz zostaje po raz drugi „ukarany” wysokim podatkiem z powodu kumulacji zaległego dochodu. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA odmawia także wypłaty ustawowych odsetek od zaległych świadczeń uzasadniając to tym, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej, a związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Takie stanowisko, jak do tej pory, znajduje uznanie w sądach powszechnych (nie spotkałem się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w tej kwestii po dacie 16 grudnia 2016 roku). W mojej ocenie jest to sankcjonowanie przekroczenia uprawnień i jednocześnie niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariuszy organu emerytalnego, którzy wydawali decyzje obniżające świadczenia bez jakiejkolwiek weryfikacji dokumentu przekazanego przez archiwistów IPN oraz przy niedostatecznie ustalonym stanie faktycznym. Poniżej przedstawiam kilka argumentów do wykorzystania przy składaniu apelacji od negatywnego wyroku w sprawie o odsetki, odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewypłacenie w terminie świadczenia w należnej wysokości:
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucam naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:
1. Art. 35 ust. 1 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2023 poz. 1280 t.j.) (dalej Ustawa zaopatrzeniowa) w związku z art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. 2016 poz. 2270) (dalej Ustawa zmieniająca) i art. 11, art. 13a ust. 1, art. 33 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 pkt 2 , art. 34 ust. 1 pkt 1 Ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 180 §1 i 2, art. 7a §1, art. 8 §1, art. 9, art. 10 §1 Kodeksu postępowania administracyjnego (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 735, 1491, 2052) i art. 2 Konstytucji RP (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.) poprzez uznanie, iż wydanie decyzji obniżającej świadczenie emerytalne bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania i bez wysłuchania ubezpieczonego oraz przy niedostatecznie ustalonym stanie faktycznym nie było niewykonaniem przez organ emerytalny podległy odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, obowiązków wynikających z ustawy oraz uznanie, że dokument Instytutu Pamięci Narodowej pt. „informacja o przebiegu służby”, w którym nie wskazano żadnych informacji o przebiegu służby odwołującego, a tym bardziej takich z których wynikałoby pełnienie przez niego służby na rzecz totalitarnego państwa, mógł stanowić podstawę do wydania decyzji obniżającej świadczenie;
2. Art. 49a Ustawy zaopatrzeniowej w związku z art. 150 ust. 1 Ustawy o Policji ( Dz.U. 1990 Nr 30 poz. 179 ze zm.) poprzez uznanie, że organ emerytalny był związany opinią archiwistów Instytutu Pamięci Narodowej i nie mógł ustalić odwołującemu prawidłowo prawa do świadczenia w toku postępowania przed tym organem, w sytuacji gdy odwołujący miał zachowaną ciągłość służby w Policji (potwierdzoną zaświadczeniem uprawnionego organu Policji tj. Komendanta Wojewódzkiego Policji w …………) i prawidłowo przyznane świadczenie po raz pierwszy prawomocną decyzją z dnia ………………….. roku.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucam także naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy tj.:
Art. 321 § 1 w zw. z art. 386 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. 2023. 1550 t.j.) przez nierozpoznanie istoty sprawy na skutek niezbadania merytorycznych zarzutów odwołującego i podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia.
Z uwagi na powyższe wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zmianę decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji nr KRW ……………… z dnia ……………….. roku o odmowie wypłaty ustawowych odsetek za opóźnienie wypłaty części policyjnej emerytury lub stwierdzenie nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego wobec tego, że skład Sądu pierwszej instancji był sprzeczny z przepisami prawa, gdyż w składzie sądu brała udział osoba powołana na urząd sędziego w Sądzie Okręgowym w Warszawie na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami Ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 3), a wadliwość procesu powoływania prowadzi w tej sprawie do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (vide: uchwała Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 roku (BSA I-4110-1/20)).
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia ………………… roku Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sekcja ds. odwołań od decyzji zmniejszających wysokość emerytur i rent byłym funkcjonariuszom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa, sygn. akt XIII 1U …………., oddalił odwołanie od decyzji Dyrektora ZER MSWiA nr …………… z dnia …………………. roku o odmowie wypłaty ustawowych odsetek za opóźnienie wypłaty części policyjnej emerytury. Sąd pierwszej instancji postanowił uwolnić Pozwanego od odpowiedzialności za wydanie pozornej decyzji na podstawie zaświadczenia wydanego przez osobę nieuprawnioną, bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania, przy niedostatecznie ustalonym stanie faktycznym oraz bez weryfikacji zarzutu, iż decyzja obniżająca świadczenie z dnia …………. 2017 roku nie została wydana przez uprawniony organ emerytalny (brak stosownego upoważnienia). Organ emerytalny, gdyby działał prawidłowo, mógł ustalić przed wydaniem decyzji obniżającej policyjną emeryturę przyznaną po raz pierwszy ………………….. roku, iż odwołujący nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa.
W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 roku, II UZP 10/11 (OSNP 2012 Nr 23-24, poz. 298), którym odmówiono podjęcia uchwały (w innym stanie prawnym i faktycznym) wyrażono stanowisko, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Dane to fakty, liczby, na których można się oprzeć w wywodach. Fakt to co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości (vide: Słownik języka polskiego PWN). Przy czym Sąd Najwyższy nie analizował ani nie oceniał treści konkretnej informacji IPN ani przebiegu postępowania przed organem emerytalnym. Tymczasem Naczelnik Oddziałowego Archiwum IPN w ……….. żadnych danych czy faktów (przebiegu służby) nie przedstawił w dokumencie błędnie uznanym za informację o przebiegu służby odwołującego.
Należy przypomnieć, że „nierozpoznanie istoty sprawy” w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. polega na poprzestaniu na błędnym przyjęciu przez sąd pierwszej instancji przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie (prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo zatrzymania itp.) albo na zaniechaniu zbadania (w ogóle) materialnej podstawy żądania, niezbadaniu podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia albo, jak w niniejszej sprawie, całkowitym pominięciu merytorycznych zarzutów pozwanego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2021 roku, sygn. akt I USKP 1/21 publ. www.sn.pl).
Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA nie mógł wydać decyzji obniżającej odwołującemu świadczenia wyłącznie na podstawie opinii wystawionej przez Naczelnika Oddziałowego Archiwum IPN w ………., która nie zawierała żadnych informacji o przebiegu służby odwołującego, bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania i bez ustalenia okoliczności faktycznych. Organ administracji publicznej, zanim wyda decyzję administracyjną, musi dokładnie ustalić stan faktyczny sprawy, zebrać i rozważyć cały zebrany materiał dowodowy w sprawie, stwierdzić, które fakty są udowodnione, które dowody są wiarygodne, a które nie i dlaczego.
Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 r., I UZP 1/07, OSNP 2007 nr 21-22, poz. 323), sąd – co do zasady – nie może we własnym zakresie ustalać prawa do świadczenia. Z uzasadnienia tej uchwały Sądu Najwyższego wynika per analogiam, że organ emerytalny byłby zwolniony z weryfikacji informacji o służbie na rzecz totalitarnego państwa, gdyby właściwy organ IPN rozstrzygał tę kwestię decyzją administracyjną, a nie zaświadczeniem. W takim przypadku odwołujący miałby możliwość zaskarżenia takiej decyzji (informacji) przed sądem administracyjnym.
W przedmiotowej sprawie wydano decyzje o obniżeniu policyjnej emerytury wyłącznie na podstawie pisma Naczelnika Oddziałowego Archiwum IPN w ……….. pt. „informacja o przebiegu służby”. W demokratycznym państwie prawnym postępowanie przed wszystkimi organami władzy publicznej, które są prawnie powołane do rozstrzygania o sytuacji jednostki, powinno spełniać pewne wymagania sprawiedliwości i rzetelności (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 grudnia 2008 r., sygn. P 57/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 178). Trybunał wskazał, że: „z zasady demokratycznego państwa prawnego wynika (…) ogólny wymóg, aby wszelkie postępowania prowadzone przez organy władzy publicznej w celu rozstrzygnięcia spraw indywidualnych odpowiadały standardom sprawiedliwości proceduralnej”. Normatywnym zakotwiczeniem zasady sprawiedliwości proceduralnej w tym szerszym znaczeniu jest przede wszystkim art. 2 Konstytucji w zakresie statuującym zasadę państwa prawnego. Na zasadę tę składają się przynajmniej wymagania: możności bycia wysłuchanym, ujawniania w sposób czytelny motywów rozstrzygnięcia, co ma zapobiegać jego dowolności i arbitralności oraz zapewnienia uczestnikowi postępowania przewidywalności jego przebiegu (wyrok Trybunału Konstytucyjnego o sygn. SK 34/06; zob. też m.in. wyrok pełnego składu z 20 października 2010 r., sygn. P 37/09, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 79, wyrok z dnia 13 grudnia 2022 r. sygn. akt K 4/21). Przywołane wypowiedzi orzecznicze należy odnieść do postępowania administracyjnego w sprawie o zmianę wysokości policyjnej emerytury wszczętego na podstawie art. 2 ust. 1 Ustawy zmieniającej.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt II UK 454/16 LEX nr 2408322, stwierdził, że: „W odwołaniu sporządzonym przez profesjonalnego pełnomocnika powołano się na dowody z zeznań nowych świadków na okoliczność „wykonywania pracy przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy w latach 1971 – 1990”. Taka konstrukcja powielona została w apelacji i w skardze kasacyjnej. Tymczasem tak ogólnie postawiona teza dowodowa jest wadliwa, gdy zważy się, że praca w warunkach szczególnych to kategoria prawna, którą ocenia się na podstawie charakterystyki wykonywanej pracy. Oczywiste zaś jest, że przedmiotem dowodu są fakty, a nie ich ocena prawna. Prowadzi to do wniosku, że wnioskodawca nie przedstawił nowych dowodów, z których miałyby wynikać okoliczności związane z charakterem jego pracy, wskazujące na potencjalną możliwość zakwalifikowania jej pod poz. 40 w wykazie A, dziale IV – załącznika do rozporządzenia z 1983 r.”. Tak samo stwierdzenie „pełnił(a) służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b wyżej cytowanej ustawy” stanowi wyłącznie ocenę prawną i nie jest informacją o przebiegu służby. Wypada przypomnieć, że w art. 13b ust. 1 i 2 Ustawy zaopatrzeniowej wymieniono ponad 70 instytucji, formacji i stanowisk. Treść informacji IPN będąca de facto lakoniczną oceną nie nadawała się do weryfikacji jako dowód na stwierdzenie faktów, na podstawie kryterium prawdy i fałszu.
Z literalnej treści art. 2 ust. 1 Ustawy zmieniającej wynika wprost, że organ emerytalny został zobowiązany do wszczęcia z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczeń w przypadku osób, w stosunku do których z informacji IPN wynika, że pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa. Zatem uprawniony organ Instytutu Pamięci Narodowej przy pomocy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu był zobowiązany do opisania przebiegu służby odwołującego, co potwierdza literalna treść art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, a nie do dokonywania oceny prawnej w tym zakresie i wskazania jedynie danych dodatkowych, o których mowa w ust. 4 tego artykułu. Oddziałowe Archiwa IPN wykonują usługi archiwalne w zakresie wyszukiwania informacji i danych zawartych w materiałach archiwalnych, przetwarzania tych informacji i danych, a także sporządzania wyciągów, wypisów, odpisów albo odwzorowań wizualnych bądź dźwiękowych tych materiałów, włącznie z metadanymi odwzorowań cyfrowych. Oczywiste jest, że „informacja o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa” przede wszystkim powinna zawierać informacje o przebiegu służby (karta przebiegu służby w aktach osobowych), które nadają się do weryfikacji jako dowód na stwierdzenie faktów, na podstawie kryterium prawdy i fałszu. Pozwany powinien przeprowadzić postępowanie i prawidłowo rozpoznając istotę sprawy, podjąć decyzję o sposobie jego zakończenia. Przyjęcie odmiennej interpretacji przepisów doprowadziło do absurdu. Organ emerytalny stał się zbędny, firmował opinię bez znajomości faktów, a sprawę wysokości policyjnej emerytury odwołującego faktycznie rozstrzygnęła dyskrecjonalnie osoba pełniąca obowiązki Naczelnika Oddziałowego Archiwum IPN w …………….
Informacja o przebiegu służby sporządzona przez Instytut Pamięci Narodowej jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12 tej ustawy, a równoważny to według Słownika języka polskiego PWN mający równą wartość, równe znaczenie z czymś. Archiwum, w tym archiwa Instytutu Pamięci Narodowej, nie są uprawnione do interpretacji faktów lub wydawania opinii. W IPN do interpretacji faktów historycznych powołano Biuro Edukacji Narodowej, Biuro Badań Historycznych, Biuro Lustracyjne lub oddziałowe komisje ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (vide: art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 1998 r., Nr 155 poz. 1016 ze zm.). Co ważne, Ustawa zaopatrzeniowa jednoznacznie wskazuje, iż chodzi o zaświadczenie sporządzone na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb oraz informację o przebiegu służby sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Ustawodawca nie nadał w tym zakresie żadnych uprawnień Naczelnikowi Oddziałowego Archiwum IPN w ……………. Instytutem Pamięci Narodowej, w myśl art. 9 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, kieruje Prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Prezes Instytutu Pamięci w sprawowaniu swego urzędu jest niezależny od organów władzy państwowej. W § 2 ust. 1 Statutu IPN określono, że organami IPN są: Prezes IPN; Kolegium IPN i dyrektor oddziału IPN. Zadania organów IPN określają ustawy. Informacja o przebiegu służby, o której mowa w art. 13a ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej, podpisana przez Naczelnika Oddziałowego Archiwum, jest nieważna, nieistniejąca prawnie od samego początku, gdyż wystawiona została przez osobę nieuprawnioną, a nie przez piastuna właściwego organu IPN.
Informacja IPN powinna przedstawiać okoliczności faktyczne, z których wynika, że były funkcjonariusz zwalczał opozycję demokratyczną, związki zawodowe, stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, łamał prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcił prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa. Można to stwierdzić wyłącznie na podstawie orzeczeń właściwych organów, utrwalonych w zbiorach archiwalnych, potwierdzających, iż przy wykonywaniu czynności służbowych funkcjonariusz popełnił przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości; lub naruszające dobra osobiste obywatela i za to został zwolniony dyscyplinarnie, umorzono wobec niego postępowanie karne ze względu na znikomy lub nieznaczny stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu lub został skazany z winy umyślnej prawomocnym wyrokiem sądu (porównano art. 13 ust. 2 Ustawy zaopatrzeniowej).
Wypada też zauważyć, że art. 150 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz. U. z 1990 r. Nr 30 poz. 179 ze zm. tj. z 2021 r. poz. 1005) stanowi, iż funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej lub Służby Bezpieczeństwa, którzy podjęli służbę w Policji albo zostali zatrudnieni w jednostkach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych, zachowali odpowiednio ciągłość służby lub zatrudnienia. Jest to przepis gwarancyjny – ochronny. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie należy zatem odczytywać jako fikcję prawną, która zobowiązuje do traktowania służby w MO i SB równorzędnie ze służbą np. w Policji. Tak jakby w istocie nie nastąpiła zmiana formacji, a funkcjonariusz nieprzerwanie pełnił służbę w nowej strukturze. Fikcja prawna to norma prawna nakazująca uznanie wystąpienia pewnego faktu prawnego, w rzeczywistości nie mającego miejsca. W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego cechą wspólną decydującą o podobieństwie danej grupy podmiotów może być zarówno cecha faktyczna, jak i prawna, a ustalenie jej istnienia dokonuje się z uwzględnieniem treści i celu przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma (vide: wyrok TK z dnia 3 września 1996, sygn. K 10/96, OTK ZU nr 4/1996, s. 280).
Ustawa z dnia 10 lutego 2017 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 715) wprowadziła przesłanki weryfikacji prawomocnych decyzji Dyrektora ZER MSWiA. Dyrektor ZER MSWiA na podstawie art. 2 ust. 1 Ustawy zmieniającej miał obowiązek wszczęcia postępowania z urzędu. Jednak zmiana prawomocnej decyzji ustalającej wysokość emerytury i renty mogła nastąpić tylko w przypadku stwierdzenia, że wystąpiła którakolwiek z przesłanek wymienionych w art. 33 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. Trudno w tym przypadku uznać za nowy dowód, lub ujawnienie nowych okoliczności faktycznych (zdarzeń niezależnych od przepisów prawa) informację Instytutu Pamięci Narodowej, w której nie wskazano wystąpienia żadnych zdarzeń i faktów zaistniałych w sensie fizycznym. Informacja ta jest wyłącznie efektem nowej oceny prawnej przez Instytut Pamięci, a nie organ emerytalno-rentowy, znanych już wcześniej okoliczności faktycznych. Za „nowe dowody lub nowe okoliczności faktyczne” można by było uznać konkretne dowody potwierdzające indywidualne czyny w zwalczaniu opozycji demokratycznej itp.
Organ emerytalny dokonał drastycznego obniżenia policyjnej emerytury odwołującego nieprawidłowo interpretując przepisy, i nie zważając, że zgodnie z art. 78 Ustawy o Policji (Dz. U. 1990 Nr 30 poz. 179 z późn. zm.) okres służby policjanta traktuje się jako pracę w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, i nie przestał istnieć którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania przez odwołującego prawa do policyjnej emerytury na podstawie art. 15 ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej. Prawo do policyjnej emerytury nabywa się ex lege po spełnieniu ustawowych przesłanek (15 lat stażu służby i rozwiązanie stosunku służbowego). Odwołujący po przyjęciu do służby w Policji na podstawie art. 150 ust. 1 Ustawy z dnia 06 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz. U. 1990 r. Nr 30 poz. 179 ze zm. tj. z 2021 r. poz. 1005) zachował ciągłość służby, tak jakby w istocie nie nastąpiła zmiana formacji, a odwołujący nieprzerwanie pełnił służbę w nowej strukturze.
Na podstawie art. 11 Ustawy zaopatrzeniowej, w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Podstawę prawną wszczęcia z urzędu postępowania stanowił art. 2 ust. 1 Ustawy zmieniającej. Jednakże w przepisie tym nie unormowano zasad, według których miało być przeprowadzone to postępowanie. Zatem do postępowania wszczętego na podstawie art. 2 ust. 1 Ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016 roku należało stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego i art. 34 Ustawy zaopatrzeniowej.
Organy administracji publicznej obowiązane są między innymi zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań (art. 10 § 1 kpa). Ponadto, zgodnie z treścią art. 7a § 1 kpa jeżeli przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść strony, chyba że sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Przepisu § 1 nie stosuje się jeżeli wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwa, obronności lub porządku publicznego oraz w sprawach osobowych funkcjonariuszy oraz żołnierzy zawodowych. W niniejszej sprawie okoliczności wyłączające stosowanie art. 7a § 1 kpa nie zaistniały, a żaden interes publiczny nie uzasadnia obniżenia emerytury lub renty za służbę w Policji po dacie 31 lipca 1990 roku, tj. służby na rzecz demokratycznego Państwa w celu ochrony życia, zdrowia i mienia ludzi. Sąd pierwszej instancji, w postępowaniu z odwołania od decyzji obniżającej policyjną emeryturę w 2017 roku, z własnej inicjatywy ustalił przebieg służby odwołującego.
Pozwany dokonał nieprawidłowej wykładni art. 13b ust. 1 i 2 Ustawy zaopatrzeniowej, a niewłaściwa wykładnia przepisów prawa nie stanowi okoliczności, za które organ emerytalny nie ponosi odpowiedzialności. Jak zauważył Sąd Najwyższy: (…) „przy dokonywaniu oceny prawnej służby z perspektywy art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy bierze się pod uwagę przede wszystkim formację, w której pełniona była służba, a także zajmowane stanowisko czy stopień służbowy oraz przebieg służby. Określenie formacji/instytucji (z uwzględnieniem jednostek wymienionych w art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy) ma istotne znaczenie z uwagi na to, że zakres i przedmiot ich działalności może prima facie potwierdzać, że były one bezpośrednio ukierunkowane na realizowanie charakterystycznych dla ustroju totalitarnego zadań i funkcji i takie zadania wykonywali wszyscy – bez wyjątku – funkcjonariusze służący w danej jednostce organizacyjnej, stanowiący jej strukturę, bez której niemożliwe byłoby wykonywanie przypisanych tej jednostce zadań.” (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2023 roku, sygn. akt II USKP 40/23, publ. www.sn.pl). Niewątpliwie na podstawie dokumentu przekazanego przez Naczelnika Oddziałowego Archiwum IPN w ………….. nie sposób ustalić formacji, z którą odwołujący był związany stosunkiem służbowym, tj. gdzie faktycznie lub formalnie pełnił służbę lub na jakim stanowisku.
Zgodnie zart. 49a Ustawy zaopatrzeniowej, jeżeli organ emerytalny nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia w terminach określonych w ustawie, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia na zasadach określonych w art. 85 ust. 1, 1a i 2 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887 z późn. zm.). W zakresie stosowania odsetek i związanych z nimi terminów, od których zależy ustalenie prawa do świadczenia (lub jego wysokości), organ emerytalno-rentowy i ubezpieczony powinni być traktowani jednakowo. Zgodnie z tą interpretacją, normę wyrażoną w art. 49a Ustawy zaopatrzeniowej należy odczytać w następujący sposób: za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie świadczenia rentowego lub emerytalnego uznaje się dzień wpływu do organu rentowego prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego prawo do tego świadczenia, o ile za nieustalenie tych okoliczności we wcześniejszym terminie nie ponosi odpowiedzialności organ emerytalno-rentowy.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 września 2007 roku w sprawie o sygnaturze akt P 11/07, OTK-A 2007/8/97, stwierdził: „Można przyjąć, że na gruncie dotychczasowych przepisów zasadą było, iż organ rentowy w praktyce uznawał, że 30-dniowy termin wydania decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, biegnie zawsze od dnia doręczenia mu prawomocnego orzeczenia sądu, niezależnie od tego, co sprawiło, że to sąd, a nie organ rentowy, ustalił prawo. Po rozstrzygnięciu Trybunału termin ten powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.”
W przedmiotowej sprawie organ emerytalno-rentowy nie przeprowadził żadnego postępowania administracyjnego przed obniżeniem świadczenia przyznanego prawomocną decyzją z dnia …………….. roku. Zgodnie z art. 47714 § 21 Kodeksu postępowania cywilnego, gdy decyzja obniżająca świadczenie odwołującego została wydana z rażącym naruszeniem przepisów postępowania przed organem rentowym, Sąd był zobowiązany do jej uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu, który wydał tę decyzję bez przeprowadzenia stosownego postępowania. Organ emerytalny, zgodnie z art. 34 ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej, przeprowadza postępowanie dowodowe i ocenia tym samym także urzędowe poświadczenie faktów zawarte w informacji IPN. Treść informacji IPN, stanowiącej dokument urzędowy, może zatem ulec weryfikacji w postępowaniu dowodowym przed organem emerytalnym (vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. akt K 36/09 z 11 stycznia 2012 r. cz. III pkt 6 (OTK-A 2012/1/3)). W tym przypadku niewykonanie ustawowych obowiązków przez Dyrektora ZER MSWiA, co doprowadziło do wydania wadliwej decyzji, jest oczywiste. Twierdzenie, że jedynie przed sądem można było zweryfikować „informację” IPN jest błędne. Tym bardziej, że de facto nie było żadnej informacji o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa.
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że „błąd organu rentowego” obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań prawodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2011 r., sygn. akt I UK 332/10, LEX nr 811827).
Decyzja administracyjna jest oświadczeniem woli kompetentnego organu administracyjnego, podjętym w wyniku zastosowania normy materialnego prawa administracyjnego lub w określonym zakresie normy prawa procesowego do ustalonego stanu faktycznego, w trybie, formie, strukturze uregulowanej prawem procesowym, zakomunikowana stronie, w celu wywołania skutku prawnego w sferze stosunku materialnoprawnego (decyzja rozstrzygająca sprawę co do jej istoty w całości albo w części) bądź w sferze stosunku procesowego ((decyzja w inny sposób kończąca sprawę w danej instancji) – B. Adamiak, Wadliwość decyzji administracyjnej, Wrocław 1986, s. 22 – 23.) Zastosowanie przepisów prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego oznacza wadliwą subsumcję tego stanu do zawartych w nich norm prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia kasacyjny zarzut naruszenia prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2023 roku, sygn. akt I USKP 63/22 i powołane w nim orzeczenia, publ. SAOS). Przesłankę „rażącego naruszenia przepisów postępowania„ należy odczytywać w świetle celu postępowania toczącego się przed organem emerytalnym, a jest nim „właściwe wyjaśnienie okoliczności faktycznych, które stanowią projekcję dla zastosowania przepisów prawa materialnego” (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2022 roku, sygn. akt I USKP 130/21, www.sn.pl). Do wad, które dyskwalifikują decyzję organu emerytalnego, jako aktu administracyjnego, zalicza się brak organu powołanego do orzekania w określonej materii, niezastosowanie jakiejkolwiek procedury lub oczywiste naruszenie zasad postępowania administracyjnego (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2011 roku, sygn. akt II UZP 8/11, www.sn.pl). W przypadku zmiany lub uchylenia takiej decyzji, co miało miejsce, po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego przez sąd, możemy mówić o odpowiedzialności organu za wydanie wadliwej decyzji i naruszeniu prawa materialnego.
W orzecznictwie administracyjnym przyjmuje się jednolicie, że w odniesieniu do przepisów o postępowaniu administracyjnym za rażące ich naruszenie można uznać oczywiste niezastosowanie lub nieprawidłowe zastosowanie zasad ogólnych postępowania administracyjnego w stopniu powodującym istotne ograniczenie uprawnień strony w postępowaniu, z wyjątkiem przepisów dających podstawę do wznowienia postępowania. Odnosząc zatem wszystko powyższe do realiów niniejszej sprawy, po analizie zgromadzonego w niej materiału dowodowego trzeba było stwierdzić, że w toku postępowania administracyjnego przed organem emerytalnym doszło do rażącego naruszenia przez ten organ przepisów k.p.a., wskutek którego ubezpieczony nie wiedział o toczącym się przed organem emerytalnym postępowaniu wyjaśniającym odnośnie obniżenia policyjnej emerytury, co z kolei skutkowało pozbawieniem go możliwości czynnego udziału w tym postępowaniu (porównano: wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 2 grudnia 2020 roku, sygn. akt VI U 349/20, publ. POSP).
„Informacja o przebiegu służby funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa” jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb. Zaświadczenie jest aktem wiedzy, a nie woli organu i nie ma charakteru prawotwórczego, nie kształtuje bezpośrednio stosunku prawnego. Organ emerytalny w zasadzie jest związany zaświadczeniem właściwego organu jako środkiem dowodowym, ale jednocześnie jego obowiązkiem jest badanie i ocena całokształtu sprawy o ustalenie prawa do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokości świadczenia z tego tytułu na podstawie przedłożonych dokumentów, zeznań świadków oraz innych dowodów, a także oświadczeń wnioskodawcy, co oznacza możliwość dokonania przez organ emerytalny oceny również dowodu w postaci zaświadczenia (porównano: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 4 czerwca 2020 roku, sygn. akt XIII U 2696/19, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 listopada 2016 roku, sygn. akt III AUa 1207/15, publ. SAOS).
Organ emerytalny przed wydaniem decyzji nie wyjaśniał stanu faktycznego sprawy, nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego, nie umożliwił stronie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Poprzez powyższe działania, a w zasadzie ich brak organ emerytalny naruszył zasadę informowania stron oraz zaufania do władzy publicznej, co kwalifikuje taką decyzję obniżającą świadczenie do uznania za wydaną z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem emerytalnym a mianowicie art. 8 § 1 k.p.a. w zw. z art. 9 k.p.a. (porównano wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 18 maja 2023 roku, sygn. akt VII U 760/22, publ. SAOS).
Naczelnik Oddziałowego Archiwum IPN w ………… przedstawił swoją de facto subiektywną opinię, a nie informację o przebiegu służby odwołującego. Naczelny Sąd Administracyjny odnosząc się do opinii IPN wydanej na podstawie Ustawy o zakazie propagowania komunizmu (Dz.U. 2016 poz. 744) stwierdził, że: „Nie można podzielić stanowiska skarżącego kasacyjnie, że opinia Instytutu Pamięci Narodowej ma charakter wiążący. Ustawa o zakazie propagowania komunizmu przewiduje w art. 2 ust. 1, że stwierdzenie przez wojewodę nieważności uchwały nadającej nazwę budowli, obiektowi lub urządzeniu użyteczności publicznej, w zakresie w jakim nadaje nazwę niezgodną z art. 1, wymaga opinii Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu potwierdzającej tę niezgodność. Z woli ustawodawcy udział Instytutu sprowadza się do przedstawienia organowi nadzoru opinii potwierdzającej niezgodność przyjętej przez organ jednostki samorządu terytorialnego uchwały. Podkreślić należy, że opinia IPN w ramach przedmiotowego postępowania jest wprawdzie kluczowym dokumentem, obligatoryjnie branym pod uwagę przy podejmowaniu rozstrzygnięcia nadzorczego, jednakże jest tylko jednym z wielu innych, które należy mieć w polu widzenia przy podejmowaniu wskazanego rozstrzygnięcia. Nie ma ona charakteru wiążącego.” (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 czerwca 2018 roku, sygn. akt II OSK 786/18, publ. CBOSA). Przyjmuje się, że opinia jest słabszą formą współdziałania i nie ma charakteru wiążącego. Oznacza to, że organ prowadzący postępowanie nie jest nią związany i może wydać decyzję (lub postanowienie) niezgodnie z treścią opinii. Natomiast dane przedstawione w zaświadczeniu w żaden sposób nie mogą budzić wątpliwości, zwłaszcza nie mogą być to dane niejasne czy niespójne.
Potwierdza to orzecznictwo, przykładowo wyrok WSA w Rzeszowie z 24 kwietnia 2018 roku. (sygn. akt II SA/Rz 297/18, publ. CBOSA). Sąd wskazał w nim, że „wydawanie zaświadczeń oparte jest, co do zasady, na posiadanych przez organ danych, zaś konieczne postępowanie wyjaśniające odnosić się może do zbadania okoliczności wynikających z posiadanych przez organ ewidencji, rejestrów i innych danych, czy też wyjaśnienia, czy dane te odnoszą się do osoby wnioskodawcy (faktów, stanu prawnego), którego poświadczenia domaga się wnioskodawca”. Wprawdzie do „informacji o przebiegu służby funkcjonariuszy na rzecz państwa totalitarnego” nie stosuje się k.p.a., jednakże nie wydaje się, aby takie zaświadczenie mogło być dowolną opinią czy interpretacją posiadanych ewidencji czy rejestrów bez ujawnienia jakichkolwiek danych (faktów). Ponadto, uzyskanie przez organ emerytalny informacji czy zaświadczenia lub opinii innego organu nie zwalnia od obowiązku przeprowadzenia stosownego postępowania.
Mimo braku możliwości zakwestionowania treści informacji w postępowaniu przed IPN, podlega ona weryfikacji w postępowaniu przed właściwym organem emerytalnym (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 1253/12, publ. POSP). Powyższe stanowisko zachowuje aktualność do „informacji o przebiegu służby funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa”. Tymczasem Sąd pierwszej instancji twierdzi, iż: „W tych okolicznościach brak jest podstaw do przyjęcia, że w toku postępowania skutkującego wydaniem decyzji z dnia …………… 2017 r. doszło do błędnego zastosowania przepisów ustawy zaopatrzeniowej.” Takie stanowisko jest sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania. Gdyby w toku postępowania (w istocie żadnego postępowania nie było) skutkującego wydaniem decyzji z dnia …………. 2017 r. nie doszło do błędnego zastosowania przepisów Ustawy zaopatrzeniowej, to decyzja ta nie zostałaby zmieniona. Jak się wydaje, uszło uwadze Sądu, że art. 13b ust. 1 i 2 Ustawy zaopatrzeniowej znajduje zastosowanie wyłącznie wobec osób, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa w rozumieniu tego przepisu. Natomiast odwołujący nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa, co zostało potwierdzone w prawomocnym wyroku.
Co do zasady, moc wiążąca wyroku dotyczy związania jego treścią, nie zaś uzasadnieniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 października 2013 r., I CSK 86/13, nie publ. oraz powołane w nim orzecznictwo), ale trzeba podkreślić, że na podstawie brzmienia samej tylko sentencji wyroku nie sposób jest zidentyfikować nie tylko stosunku prawnego, z którego wynikało rozstrzygnięte nim roszczenie, ale także wszystkich charakterystycznych dla niego aspektów, różniących go od innych stosunków tego samego rodzaju. Odwołanie się do samej sentencji wyroku zwykle nie wystarcza zatem do wyznaczenia granic powagi rzeczy osądzonej, jaką należy mu przypisać, i z tego samego powodu nie wystarcza też do określenia właściwej mu mocy wiążącej. W szeregu orzeczeniach Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w charakteryzowaniu obu tych aspektów prawomocności materialnej wyroku należy uwzględnić uzasadnienie wyroku (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2016 r., II CNP 10/15, nie publ., z 23 czerwca 2016 r., V CNP 55/15, nie publ. oraz przytoczone orzecznictwo, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2016 r., sygn. akt I CSK 736/15, publ. www.sp.pl).
W przedmiotowej sprawie wyrokiem z dnia ……….. roku Sąd Okręgowy w Warszawie, sygn. akt XIII 1U …………, zmienił decyzję Pozwanego z dnia ……………. 2017 roku nr KRW ……………., o ponownym naliczeniu świadczeń odwołującego, i ustalił mu prawo do emerytury policyjnej w wysokości ustalonej przed 1 października 2017 roku. Sąd prawidłowo rozpoznał istotę sprawy ustalając, że: „Odwołujący nie zajmował się zwalczaniem opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, nie godził w prawa i wolności obywatelskie” (str. ….. u.w.).
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia ………………. roku, sygn. akt III AUa ………., oddalił apelację Pozwanego. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził, że: „(…) wprost z przedłożonego dokumentu w postaci informacji IPN o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa wynika jedynie, w jakim okresie odwołujący się pełnił służbę, którą IPN zakwalifikował ze względu właśnie na jednostkę jej pełnienia jako służbę na rzecz totalitarnego państwa. (str. …. u.w.) (…) Sąd Apelacyjny stwierdza, że z informacji Instytutu Pamięci Narodowej oraz z dokumentów akt osobowych ……….. ………… nie wynika, by w spornym okresie służby wykonywał on służbę w szczególny sposób, uzasadniający zakwalifikowanie go do funkcjonariuszy pełniących służbę „na rzecz totalitarnego państwa” w w/w rozumieniu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. (str. … u.w.)
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem odsetki od świadczenia emerytalno-rentowego, które nie zostało wypłacone w terminie, nie stanowią odrębnego świadczenia, a są świadczeniem ubocznym (akcesoryjnym). W art. 476 k.p.c. nie wymieniono odrębnie spraw dotyczących odsetek od zaległych kwot świadczeń. Zgodnie z literalną treścią art. 35 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, jeżeli wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez organ podległy odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Ministrowi Obrony Narodowej lub Ministrowi Sprawiedliwości obowiązków wynikających z ustawy osoba uprawniona do świadczeń poniosła szkodę, organ ten jest obowiązany do jej naprawienia stosownie do przepisów prawa cywilnego. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli emeryt albo rencista udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie postępowania określonego w ustawie.
Świadczenia uboczne wspomagają realizację świadczenia głównego lub uzupełniają je. O charakterze danego świadczenia decyduje cel zachowania się i funkcja, jaką ono pełni ze względu na cel zobowiązania. Świadczeniem głównym jest w tym przypadku policyjna emerytura lub renta w wysokości ustalonej przed 1 października 2017 roku. Natomiast roszczenia o odsetki, odszkodowanie i zadośćuczynienie dotyczą świadczeń ubocznych (akcesoryjnych) do policyjnej emerytury lub renty. Zatem sprawa dotycząca ww. roszczeń nadal pozostaje sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych, o której mowa w art. 476 § 2 pkt 2 i § 3 Kodeksu postępowania cywilnego.
Prawo do świadczenia na podstawie art. 15 ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej jest zobiektywizowane. Powstaje po spełnieniu ustawowo określonych warunków. W konsekwencji funkcjonariusz w chwili spełnienia ustawowych przesłanek staje się wierzycielem, a nie podmiotem ubiegającym się o świadczenie. Wierzycielowi należy się pełne odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz odsetki za opóźnienie w jego wypłacie, jako odrębne świadczenie uboczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2003 roku, IV CKN 372/01, Lex nr 146446, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 roku, sygn. akt III CZP 32/19, OSNC 2020/10/81).W takim przypadku rozpatrywanie oddzielnie sprawy o odsetki i sprawy o odszkodowanie (zadośćuczynienie) za wydanie bezprawnej (pozornej) decyzji obniżającej świadczenie, naruszenie godności i zaprzestanie wypłacania świadczenia w należnej wysokości, było niecelowe.
Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są sprawami cywilnymi, w ujęciu formalnym (art. 1 k.p.c.) mimo, że ze swego źródła i natury są sprawami o charakterze administracyjnym. Art. 35 § 1 ustawy zaopatrzeniowej stanowi lex specialis do art. 417 k.c. Roszczenia o odsetki, odszkodowanie i zadośćuczynienie nie wykluczają się wzajemnie. Można jednym pozwem, w tym przypadku odwołaniem, żądać zarówno odsetek od zaległej emerytury i odszkodowania, jak i zadośćuczynienia za spowodowaną opóźnieniem szkodę oraz naruszenie godności.
Zgodnie z art. 476 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie. Po zmianie decyzji obniżającej policyjną emeryturę, decyzję w sprawie świadczeń ubocznych należało wydać z urzędu. Granice w jakich Sąd uprawniony jest do rozpoznania przedstawionej mu sprawy, wyznacza zgłoszone przez stronę roszczenie. Roszczenie w sensie materialnym stanowi prawo podmiotowe. Natomiast w sensie procesowym, roszczenie stanowi wyodrębnione konstrukcyjnie żądanie, które z jednej strony agreguje wskazany powyżej sens materialny, z drugiej zaś stanowi wyraz wyraźnej woli strony inicjującej postępowanie do uzyskania sądowej ochrony i realizacji przysługującego jej prawa.
Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia ………….. roku, sygn. akt XIII 1Uo ……, oddalił wniosek odwołującego o zbadanie spełnienia przez sędziego referenta w sprawie o sygn. akt XIII 1U ……. – ………. ……….. wymogów niezawisłości i bezstronności. W przypadku osób powołanych w nowej procedurze po dacie 8 grudnia 2017 roku na stanowisko sędziów Sądu Najwyższego wadliwość ta jest nieusuwalna, w przypadku sędziów sądów powszechnych konieczne jest zaś stwierdzenie, że kontaminacja procesu powoływania w konkretnych okolicznościach prowadzi do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności sędziowskiej. Sędzia powołany w wyniku takiej procedury jest w powinności poddania swojej bezstronności pod ocenę niezawisłego i niezależnego sądu, a zatem w składzie, wobec którego nie zachodzą wątpliwości dotyczące obiektywnych lub subiektywnych zdolności orzeczniczych w kanonach właściwych dla sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Tymczasem wniosek odwołującego o zbadanie spełnienia przez sędziego w niniejszej sprawie wymogów niezawisłości i bezstronności został rozpatrzony przez sędziów powołanych w takiej samej procedurze.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 kwietnia 2022 roku, sygn. akt III PZP 1/22, przedstawił następujące stanowisko: „Ocena co do sprzeczności składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c., gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana po dniu 23 stycznia 2020 roku na urząd sędziego w sądzie powszechnym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3), wymaga prowadzenia ustaleń według kryteriów określonych w uzasadnieniu uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 roku, BSA I-4110-1/20 (OSNC 2020 nr 4, poz. 34), czy wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.” W uzasadnieniu ww. uchwały składu połączonych Izb stwierdzono m.in. : „W ocenie wpływu wadliwości procedury powołania na urząd sędziego na dochowanie standardu bezstronności i niezawisłości sądu mogą mieć znaczenie szczególne okoliczności dotyczące samego sędziego. Niewątpliwie uzasadnione wątpliwości podważające dochowanie tego standardu występują wówczas, gdy sędzia ten zaangażowany był bezpośrednio przed powołaniem na urząd, w jednostkach podległych Ministrowi Sprawiedliwości lub innych organach władzy wykonawczej lub Krajowej Radzie Sądownictwa.”
W demokratycznym państwie prawnym sędziowie nie pełnią roli służebnej wobec Państwa, a prawo ma pozycję nadrzędną w systemie politycznym, wiąże rządzących i wyznacza zakres ich kompetencji, a obywatelom gwarantuje szereg praw i wolności. W takim ustroju niedopuszczalne jest stawianie interesu Skarbu Państwa ponad prawem odwołującego do posiadania mienia. Odsetki przysługują niezależnie od poniesienia szkody i zawinienia dłużnika, gdy popadł on w opóźnienie, a więc nie spełnił świadczenia, które było już wymagalne na podstawie deklaratoryjnej decyzji z dnia ………….. roku (kiedy odwołującemu przyznano świadczenie po raz pierwszy), która nie została skutecznie uchylona ani zmieniona. Nie jest możliwe prawidłowe rozpatrzenie odwołania o odsetki i inne świadczenia uboczne bez rzetelnej oceny postępowania organu emerytalnego przed wydaniem decyzji obniżającej wysokość świadczenia, która została zmieniona po ustaleniu okoliczności faktycznych przez sąd. Pozwany mógł bez trudu uzyskać w krótkim czasie akta osobowe z IPN i samodzielnie zweryfikować opinię archiwistów. Pozwany nie wykorzystał limitu czasu jakim dysponował na ustalenie stanu faktycznego. Decyzja mogła zostać wydana nawet trzy miesiące później, a wydanie jej po dacie 1 października 2017 roku było także dopuszczalne, gdyż prawodawca nie dokonał w tym zakresie szczególnych ograniczeń czasu na wyjaśnienie okoliczności faktycznych. Pozwany, gdyby nie zakończył postępowania w terminie, miał możliwość wskazania nowego terminu załatwienia sprawy na podstawie art. 36 § 1 i 2 k.p.a. To dla Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w art. 13a ust. 1 Ustawy zaopatrzeniowej przewidziano szczególny instrukcyjny termin 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku na przekazanie organowi emerytalnemu „informacji o przebiegu służby wskazanych funkcjonariuszy na rzecz totalitarnego państwa”.
Pozdrawiamy. Redakcja BM RP.
