21 października 1901 roku urodził się w Warszawie Władysław Jan Grabski. Jeden z najważniejszych pisarzy mojego życia. Autor między innymi: „200 miast wraca do Polski”, „Trzysta miast wróciło do Polski”, „Sagi o Jarlu Broniszu”, „Rapsodii świdnickiej” czy broszury „Polska nad Odrą, Nysą i Pasłęką”.
Był synem premiera Władysława Grabskiego. Wstąpił do Armii Ochotniczej, służył w 24 Pułku Ułanów i brał udział w działaniach na Litwie Środkowej. Po demobilizacji (25 listopada 1920) podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po uzyskaniu dyplomu w 1924 wyjechał na Sorbonę, gdzie studiował historię doktryn ekonomicznych, a także historię średniowiecza. W listopadzie 1927, poślubił Zofię Wojciechowską – malarkę, córkę Marii i prezydenta Stanisława Wojciechowskich. W latach 1927–1929 Grabski pracował w Biurze Ekonomicznym Banku Polskiego. Od 1938 był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich.
Związany z ruchem narodowym. Publikował miedzy innymi w „Prosto z Mostu” i „ABC”. Znalazł się w środowisku Bolesława. Piaseckiego Jego podpis widniał w 1937 roku pod Zasadami programu narodowo-radykalnego. Krytykował jednak radykalizm środowiska, radykalny stosunek do Żydów i zbliżenie części środowiska do sanacji.
W kampanii wrześniowej uczestniczył jako ochotnik w Pułku Zbornym Chełm, brał udział w bitwie pod Tarnawatką. Wraz ze swoim pułkiem został otoczony przez Armię Czerwoną pod Kamionką Strumiłłową nad Bugiem. Do Grabkowa udało mu się powrócić 17 października – po zdjęciu munduru. Podczas okupacji był członkiem konspiracji (AK), ukrywał też Żydów. Wojnę przeżył wraz z rodziną w Grabkowie.
Był realistą. Edward Ochab namówił go do tego by mu doradzał. Był on w tym czasie pełnomocnikiem rządu dla Ziem Odzyskanych. Napisał rozdawaną przesiedleńcom broszurę „Polska nad Odrą, Nysą i Pasłęką” (1945) oraz przygotował informator historyczny dziejów miast ziem zachodnich pt. „200 miast wraca do Polski” (1947), w czym pomagał autorowi teść, Stanisław Wojciechowski. Pracował bez wynagrodzenia w Ministerstwie Ziem Odzyskanych. W 1948 opuścił ministerstwo w proteście przeciw stanowisku reprezentowanym przez władze wobec tzw. „autochtonów”.
Kardynał August Hlond powołał go w skład Rady Prymasowskiej dla Odbudowy Kościołów Warszawy, gdzie prowadził sekcję propagandy i napisał tekst do albumu Kościoły Warszawy w Odbudowie, który jednak uzyskał zezwolenie cenzury na druk dopiero w 1956. Publikował również w „Tygodniku Warszawskim” i „Tygodniku Powszechnym”.
Po 1956 nawiązał współpracę ze środowiskiem Instytutu Wydawniczego PAX (nie był jednak członkiem Stowarzyszenia PAX), w którym publikował swoje kolejne książki. Był pierwszym prezesem związanego z wydawnictwem klubu literackiego Krąg. Pisywał dla wydawanego przez PAX tygodnika „Kierunki” oraz „Wrocławskiego Tygodnika Katolików”. Grabski zmarł w roku 1970-tym.
Z książkami Grabskiego zetknąłem się bardzo wcześnie. Moja babcia Dorota Jastrzębska współzakładała bibliotekę w Siemianowicach Śląskich w 1945 roku. W okresie bermanowszczyny otrzymała polecenie wycofania ze zbiorów różnych książek, między innymi WJG. Nie oddała ich na makulaturę, zabrała do swojego domu. Dziś część z nich w swoich zbiorach („Konfesjonał”, „Polska nad Odrą, Nysą i Pasłęką” czy „Krwawe ślady”)
Łukasz Marcin Jastrzębki
